علی (ع) در نهج البلاغه می فرماید:
در کار مورچه دقیق شوید . ببینید این حیوان به این کوچکی چه جور در روی زمین تکاپو می کند و دنبال روزی خود می رود . عشق و الهامی او را هدایت می کند که با نقشه و حساب ، روزی خود را تهیه کند و آن را نگهداری کند.
دانشمندان حیوان شناس که در این زمینه مطالعه کرده اند می گویند :
بعضی از مورچه ها در بعض صحاری هستند که برای تهیه روزی خود به پیدا کردن دانه ها قناعت نمی کنند ، بلکه مزارعی ترتیب می دهند و قارچ در آن می کارند و به مصرف غذایی خود می رسانند و عجیب تر اینکه می ویند یکدسته ار مورچگان بعضی حشرات را اهلی می کنند . همانگونه که انسان اسب را اهلی کرد و از او برای انجام کارهایش بهره می برد . مورچگان هم از یک شیره شیرین که از این حشرات می دوشند استفاده می کنند .
مورچه دانه را با خود به لانه می برد و آن را رد جای مناسبی که فاسد نشود جا می دهد . جایی که رطوبت آن را فاسد نکند و حتی آن را می شکافد که سبز نشود و نروید .
باز دانشمندان حشره شناس گفته اند :
یک طایفه از مورچگان هستند که دارای زندگانی اجتماعی منظمی هستند و هر دسته وظیفه ای دارند که باید انجام دهند . یک دسته کارگرند که دانه جمع می کنند و به لانه می آورند تا در زمستان سایرین از آن استفاده کنند . برای این منظور حجره هایی مخصوص آسیاب تعبیه کرده اند و در آن حجره ها مورچگان مخصوصی هستند که دارای فکهای بزرگ و قوی هستند و دانه ها را در آنجا آسیاب می کنند و برای غذای سایرین آماده می کنند .
امام علی می فرماید:
و اگر تفکر کنی و مطالعه نمایی در مجاری غذای این حیوان کوچک که چگونه غذا می خورد وغذا را فرو میبرد و آنها را هضم می کند و دفع می نماید . اگر شکمش را در نظر بگیری و اینکه چگونه ضلعها و دنده ها برای آن جثه صغیر ساخته شده و اگر دستگاه دید و شنیدش که در سرش قرار دارد در همه اینها دقیق شوی و کاملا مطلع شوی حیرت بر حیرتت می افزاید .
ای مومنان اگر در راههای فکر و اندیشه سیر کنی تا به نتیجه برسی جز این دستگیرت نخواهد شد که خالق مورچه کوچک و خالق درخت تناور خرما یک قدرت است . همان نظام دقیقی که در این بکار رفته در آن نیز بکار رفته است. در مقابل قدرت خلاقیت او کوچک و بزرگ ، سبک و سنگین ، قوی و ضعیف برابرند .
به هر حال قرآن کریم در عین اینکه می فرماید خداوند از هر ظاهری ظاهر تر است بلکه ظاهر واقعی اوست ،در عین حال به واسطه اینکه ساختمان فکری بشر طوری است که معمولا اشیاء را به کمک نقطه مقابل می شناسد ، خداوند را از طریق تجلیاتش و مظاهرش که افول و غروب دارند ، گاهی هستند و گاهی نیستند ، نورهایی هستند هم آغوش با ظلمت ، حیاتهایی هستند مقرون و همریسمان با مرگ ، به بشر می شناساند . اینکه قرآن این همه به حیات و آثار حیات و تجلیات حیات و شئون حات تذکر می دهد برای همین منظور است .
